Μουσείο, Αρχαιολογικό Σταυρού (Ιθάκης)

Η μικρή συλλογή αρχαιολογικών ευρημάτων της βόρειας Ιθάκης στεγάζεται σε ένα κτίριο στο λόφο Πηλικάτα, που απέχει 600 μ. από τον Σταυρό. Στις έξι ξύλινες προθήκες της αίθουσας έχει τοποθετηθεί, με χρονολογική σειρά από αριστερά προς τα δεξιά, ό,τι σημαντικότερο έχει φέρει στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη στο κομμάτι αυτό της Ιθάκης, στο οποίο, σύμφωνα με ορισμένους ερευνητές, βρίσκονταν τα ανάκτορα του βασιλιά της, Οδυσσέα. Στην πρώτη προθήκη εκτίθενται αγγεία (φιάλες, σκύφοι, κύπελλα, φρουτιέρες και πρόχοι), καθώς και πήλινα ειδώλια ζώων από τον πρωτοελλαδικό (3000-2000 π.Χ.) οικισμό στα Πηλικάτα, τη σημαντικότερη προϊστορική θέση της βόρειας Ιθάκης. Ο οικισμός αυτός γνώρισε τη μεγαλύτερη ακμή του κατά τη διάρκεια της πρώτης περιόδου του χαλκού, όταν, όπως φαίνεται, οχυρώθηκε με τείχη από ογκόλιθους, από τα οποία σήμερα είναι ορατά ορισμένα τμήματα. Η ζωή στον οικισμό συνεχίστηκε και κατά τη μεσοελλαδική (2000-1550 π.Χ.) και την ύστερη μυκηναϊκή περίοδο (1300-1050 π.Χ.). Εγκαταλείφθηκε στα τέλη της εποχής του χαλκού, ενώ η περιοχή έξω από τα τείχη χρησίμευσε ως νεκροταφείο κατά τα ιστορικά χρόνια. Στη δεύτερη προθήκη εκτίθενται αγγεία μινυακής και αμαυρόχρωμης τεχνικής της μεσοελλαδικής εποχής (2000-1050 π.Χ.), από το ονομαστό σπήλαιο του Λουίζου στην Πόλη (κοντά στο λιμάνι του Σταυρού) και από το μυκηναϊκό οικισμό στη θέση Τρία Λαγκάδια πάνω από τον κόλπο της Πόλης. Στο σπήλαιο του Λουίζου, που έκλεισε οριστικά μετά τους σεισμούς του 1953, αν και είχε λεηλατηθεί πριν αρχίσουν οι ανασκαφές της Βρετανικής Αρχαιολογικής Σχολής τη δεκαετία του 1930, ήρθαν στο φως πολλά σημαντικά ευρήματα που ενισχύουν την υπόθεση ταύτισης της ομηρικής με τη σημερινή Ιθάκη. Στην ίδια προθήκη αξίζει να προσέξετε τα δείγματα του χαρακτηριστικού τύπου κύλικας με τους δύο ή τρεις δακτύλιους στο στέλεχος, των ύστερων μυκηναϊκών χρόνων (1300-1050 π.Χ.), και στο κάτω ράφι τα πήλινα αντικείμενα και τα μικροαντικείμενα (λίθινα εργαλεία, σφονδύλια, κουμπιά, χάλκινες τριχολαβίδες, αγκίστρι, δόντια αγριόχοιρου και λεπίδες από πυριτόλιθο και οψιανό) που προέρχονται από διάφορες προϊστορικές θέσεις της βόρειας Ιθάκης. Στην τρίτη προθήκη θα δείτε πήλινα αγγεία των υστερομυκηναϊκών, πρωτογεωμετρικών και γεωμετρικών χρόνων από το σπήλαιο του Λουίζου και δείγματα μεταλλοτεχνίας από διάφορες αρχαιολογικές θέσεις και περιόδους, όπως μονόστομους και διπλούς πέλεκεις, αιχμές δοράτων, χάλκινους δακτύλιους και άλλα λίθινα μικροευρήματα, ανάμεσά τους και ένα μοναδικό χρυσό κόσμημα. Στην επόμενη προθήκη έχουν συγκεντρωθεί τα εντυπωσιακότερα εκθέματα της συλλογής, που είναι τα δώδεκα συνολικά τμήματα από μεγάλους χάλκινους τρίποδες (λαβές, προσαρτήματα λαβών και σκέλη), τα οποία προέρχονται επίσης από το σπήλαιο του Λουίζου, η οροφή του οποίου, όπως έδειξε η έρευνα, είχε ήδη καταρρεύσει κατά τους αρχαϊκούς χρόνους. Οι χάλκινοι τρίποδες, οι οποίοι, ως γνωστόν, αποτελούσαν συνήθως έπαθλα αθλητικών αγώνων που οι νικητές αφιέρωναν στα μεγάλα ιερά της αρχαιότητας, φαίνεται να έφτασαν στην Ιθάκη την περίοδο ακμής του ιερού που υπήρχε στο σπήλαιο κατά τη διάρκεια των γεωμετρικών χρόνων. Σύμφωνα με τους ερευνητές, το σπήλαιο πρέπει να χρησιμοποιήθηκε από τα πρωτογεωμετρικά έως τα ελληνιστικά τουλάχιστον χρόνια. Στην πέμπτη προθήκη εκτίθενται πήλινα αγγεία των αρχαϊκών, κλασικών και υστεροκλασικών χρόνων από το ίδιο σπήλαιο, μεταξύ των οποίων κορινθιακοί αρύβαλλοι και ένα πινάκιο με παράσταση ζώων, καθώς και μερικά νομίσματα που βρέθηκαν στη θάλασσα. Στην τελευταία προθήκη παρουσιάζονται πήλινα και χάλκινα αγγεία μικρού μεγέθους των υστεροκλασικών χρόνων, μεταξύ των οποίων ληκύθια με μελανόμορφες παραστάσεις, αναθηματικές πήλινες μάσκες και πήλινα ανάγλυφα πλακίδια, από τα οποία ξεχωρίζει ένα με παράσταση Νυμφών σε χορό και ένα σε σχήμα κεφαλής Αφρικανού, που προέρχεται από την περιοχή του Αγίου Αθανασίου, στο δρόμο προς το πανέμορφο χωριό Εξωγή. Εδώ ορισμένοι ερευνητές τοποθετούν τα ανάκτορα του Οδυσσέα. Σήμερα στα λείψανα των κτιρίων και των τάφων της περιοχής διενεργούνται ανασκαφές από το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Στο δεύτερο ράφι της προθήκης βρίσκεται το πιο γνωστό εύρημα της συλλογής. Πρόκειται για ένα θραύσμα πήλινης μάσκας του 1ου ή 2ου αι. π.Χ., που φέρει την εγχάρακτη επιγραφή ΕΥΧΗΝ ΟΔΥΣΣΕΙ και προέρχεται κι αυτό από το σπήλαιο του Λουίζου, στο οποίο, εκτός από την επιβεβαιωμένη λατρεία των Νυμφών, μερικά ευρήματα υποδηλώνουν λατρεία της Αθηνάς, της Ήρας, της Άρτεμης και του θεοποιημένου Οδυσσέα. Εξωτερική άποψη του Αρχαιολογικού Μουσείου Σταυρού, στην Ιθάκη. Θραύσμα πήλινης μάσκας με την επιγραφή ΕΥΧΗΝ ΟΔΥΣΣΕΙ (Αρχαιολογικό Μουσείο Σταυρού). Πήλινα αναθήματα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Σταυρού της Ιθάκης. Μερική άποψη αίθουσας του Αρχαιολογικού Μουσείου Σταυρού, στην Ιθάκη.